Xe điện bị loại khỏi danh mục chiến lược: Giải mã chính sách mới của Trung Quốc trong Quy hoạch 5 năm (2026-2030)
Trong hơn một thập kỷ, xe điện (EV) luôn được xem là biểu tượng của tham vọng công nghệ và động lực tăng trưởng mới của Trung Quốc. Tuy nhiên, trong bản Quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm lần thứ 15 (2026 – 2030), Bắc Kinh đã bất ngờ loại xe điện khỏi danh mục các ngành công nghiệp chiến lược.
Động thái này lập tức tạo nên cuộc tranh luận lớn: Liệu ngành xe điện đã chín muồi và không còn cần ưu đãi? Hay đây là bước xoay trục chiến lược của Trung Quốc trước sức ép cạnh tranh công nghệ – thương mại toàn cầu?
1. Quyết định bất ngờ nhưng không hoàn toàn khó đoán
Theo các phân tích trong nước, việc xe điện rời khỏi danh sách chiến lược là dấu mốc quan trọng. Từ năm 2009 đến nay, xe năng lượng mới (NEV) luôn nằm trong nhóm ngành được ưu tiên hàng đầu và được hỗ trợ mạnh mẽ.
Tuy nhiên, các vấn đề lớn xuất hiện trong vài năm gần đây như:
-
Dư thừa công suất sản xuất,
-
Cuộc chiến giá khốc liệt,
-
Cạnh tranh thoái hóa – nhiều hãng giảm giá đến mức đốt vốn nhưng chất lượng không cải thiện.
Đặc biệt từ nửa đầu 2025, ngành NEV chứng kiến tốc độ tăng trưởng mất cân bằng, khiến chính phủ buộc phải điều chỉnh lại hướng phát triển.
Thêm vào đó, Trung Quốc đã ngừng trợ giá xe điện từ cuối 2022 và sẽ xóa bỏ hoàn toàn ưu đãi thuế vào năm 2027. Điều này cho thấy chính phủ muốn thị trường tự vận hành, thay vì phụ thuộc vào chính sách.
2. Tín hiệu từ lãnh đạo Trung Quốc: Không còn “đua theo trào lưu”, ưu tiên chất lượng
Trong bài phát biểu công bố ngày 28/10, Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh các địa phương cần:
-
“Phát triển khoa học – lý tính”,
-
Tránh “ồ ạt đua nhau làm cùng một ngành”.
Ông cũng đặt câu hỏi rằng: “Có cần thiết để tất cả các tỉnh đều phát triển xe điện, AI hay năng lực tính toán?”
Quan điểm này được nhắc lại trên tạp chí Cầu thị, cho thấy Trung Quốc muốn chuyển từ “phát triển cái mới” sang phát triển chất lượng cao, tránh việc đầu tư dàn trải, trùng lặp.
3. Xe điện không còn là ngành chiến lược – nhưng không hề “hết thời”
Loại khỏi danh sách chiến lược không đồng nghĩa ngành xe điện tụt dốc. Thực tế, trong quy hoạch mới, Trung Quốc chuyển trọng tâm từ hỗ trợ sản xuất sang kích cầu tiêu dùng, thể hiện qua cam kết dỡ bỏ hạn chế mua xe tại nhiều thành phố lớn.
Giới chuyên gia nhận định:
-
Chính phủ đang chuyển nguồn lực sang các công nghệ mới như AI, hydrogen, nhiệt hạch kiểm soát được.
-
Xe điện sẽ tiếp tục được hỗ trợ gián tiếp thông qua hạ tầng, tiêu chuẩn công nghệ và chính sách dài hạn.
Theo Lộ trình Công nghệ 3.0 do China-SAE công bố, đến năm 2040, mức thâm nhập NEV tại Trung Quốc dự kiến đạt trên 80%.
Báo cáo BP Energy Outlook 2025 cũng khẳng định Trung Quốc sẽ tiếp tục dẫn đầu thế giới về tỷ lệ sử dụng xe điện trong ít nhất 15 năm tới.
4. Cạnh tranh thị trường sẽ quyết định ai ở lại
Khi hỗ trợ chính sách không còn phổ quát, ngành xe điện Trung Quốc sẽ bước vào giai đoạn đấu trường sinh tồn đúng nghĩa.
Theo ông Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Ô tô Trung Quốc:
-
Hỗ trợ chính sách sẽ tập trung vào đổi mới công nghệ,
-
Hạn chế các hãng sản xuất xe chất lượng thấp,
-
Mở đường cho tăng trưởng dựa trên sức mạnh thị trường thay vì trợ cấp.
Điều này dự báo:
-
Nhiều hãng xe nhỏ sẽ bị loại khỏi cuộc chơi,
-
Xu hướng sáp nhập – tái cấu trúc sẽ diễn ra mạnh hơn,
-
Các công ty có công nghệ cốt lõi sẽ trỗi dậy.
Hồi tháng 7/2025, AlixPartners dự đoán đến năm 2030 chỉ còn khoảng 15 thương hiệu EV tại Trung Quốc đủ khả năng tồn tại.
5. Xu hướng toàn cầu: Xe điện Trung Quốc vẫn tăng tốc
Dù bị loại khỏi danh sách chiến lược trong nước, các hãng xe điện Trung Quốc lại đang bùng nổ ở thị trường quốc tế.
Một số dữ liệu nổi bật:
-
BYD tăng 398% lượng xe đăng ký tại châu Âu (tháng 9 so với cùng kỳ).
-
Tại Anh, doanh số BYD bật tăng 880%.
-
Xpeng đặt mục tiêu mở rộng sang 60 quốc gia trong năm nay, hướng đến việc 50% doanh số đến từ thị trường quốc tế vào 2035.
Điều này cho thấy xuất khẩu EV sẽ là trụ cột tăng trưởng mới của ngành.
6. Cơ hội và thách thức mới của ngành xe điện Trung Quốc
Thách thức
-
Nguy cơ đào thải hàng loạt doanh nghiệp yếu.
-
Áp lực đổi mới liên tục về pin, AI, lái tự động, tối ưu hiệu suất.
-
Cuộc đua công nghệ quyết liệt hơn bao giờ hết.
Cơ hội
-
Sự phát triển của hydrogen, AI, robot thông minh tạo ra hệ sinh thái mới cho xe điện.
-
Xu hướng xe thông minh kết nối – smart EV được nhiều địa phương thúc đẩy.
-
NEV trở thành thành phần chủ chốt của hệ thống năng lượng xanh gồm:
-
EV
-
Hydrogen
-
Lưu trữ năng lượng
-
Hạ tầng giao thông – đám mây
-
Số liệu từ CAAM cho thấy chỉ trong 7 tháng đầu 2025, sản lượng và doanh số NEV đã vượt 8,2 triệu xe, chiếm tới 45% thị phần xe mới – vượt xa mục tiêu ban đầu (20% vào năm 2025).
7. Kết luận: “Lễ tốt nghiệp” của ngành xe điện Trung Quốc
Việc loại xe điện khỏi danh mục chiến lược có thể xem như tuyên bố trưởng thành của ngành này. Bắc Kinh muốn chuyển hướng ưu tiên sang các lĩnh vực còn non trẻ hơn nhưng có tiềm năng dẫn dắt tương lai.
Ngành xe điện Trung Quốc bước vào giai đoạn mới:
-
Từ chính sách sang thị trường
-
Từ mở rộng sản lượng sang nâng cấp công nghệ
-
Từ một ngành độc lập sang hệ sinh thái năng lượng xanh tích hợp
Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch sang năng lượng sạch, xe điện Trung Quốc vẫn giữ vai trò trung tâm, nhưng với kỳ vọng cao hơn về chất lượng, đổi mới và cạnh tranh quốc tế.
